Seilwaith trafnidiaeth ac amcanion llesiant
Mae seilwaith trafnidiaeth fwyaf uniongyrchol berthnasol i’r canlynol o ‘amcanion llesiant’ Llywodraeth Cymru (Llesiant Cymru: 2021 | LLYW.CYMRU ) ar gyfer 2021-2026:
- Darparu gofal iechyd effeithiol, o ansawdd uchel a chynaliadwy – drwy flaenoriaethu a sicrhau trafnidiaeth gyhoeddus gyflym, gyfleus, fforddiadwy a diogel i/o gyfleusterau ar gyfer staff, cleifion ac ymwelwyr, a sicrhau’r e-symudedd mwyaf posibl ar gyfer trafnidiaeth fodurol sy’n gysylltiedig â gofal iechyd.
- Diogelu, ail-adeiladu a datblygu ein gwasanaethau ar gyfer pobl sy’n agored i niwed – drwy ganiatáu mynediad at wasanaethau a thrwy ddarparu gwasanaethau’n effeithlon i’w cartrefi a’u cymunedau lleol.
- Dathlu amrywiaeth a symud i gael gwared ar anghydraddoldeb o bob math – drwy leihau rhwystrau sy’n gysylltiedig â thrafnidiaeth i gymryd rhan (amseroedd teithio hir, fforddiadwyedd, gwasanaethau amlfodd sydd wedi’u cysylltu’n wael, darpariaeth wybodaeth wael, allgáu digidol) ar gyfer grwpiau agored i niwed a difreintiedig
- Galluogi ein diwydiannau twristiaeth, chwaraeon a’r celfyddydau i ffynnu drwy wella hygyrchedd i leoliadau perthnasol gan ddefnyddio dulliau cynaliadwy o deithio
- Adeiladu economi gryfach a gwyrddach wrth i ni wneud y cynnydd mwyaf tuag at ddatgarboneiddio – drwy integreiddio seilwaith trafnidiaeth ar gyfer cerdded, beicio, micro-symudedd a thrafnidiaeth gyhoeddus gyda’i gilydd, gyda seilwaith ynni a digidol, a chynllunio defnydd tir.
- Gwneud ein dinasoedd, ein trefi a’n pentrefi yn lleoedd gwell fyth i fyw a gweithio ynddynt.
- Ymgorffori ein hymateb i’r argyfwng hinsawdd a natur ym mhopeth a wnawn – drwy integreiddio datgarboneiddio ac addasu i’r hinsawdd wrth gynllunio, dylunio, rheoli a gweithredu seilwaith trafnidiaeth.
Mae gwireddu potensial seilwaith trafnidiaeth i gyfrannu at gyflawni’r amcanion uchod yn haws os deellir seilwaith o’r fath mewn ffyrdd penodol.
Seilwaith fel rhywbeth mwy na chaledwedd
Mwy na ‘chaledwedd’ traciau, asffalt, ceblau, gwefru EV, ac yn y blaen – mae seilwaith yn systemau technegol-gymdeithasol sy’n esblygu’n gyson.
Mae’r rhain yn cynnwys cyfluniadau o elfennau ‘caledwedd’ yn ogystal â modelau busnes, arferion darparu gwybodaeth am weithredu, mecanweithiau talu, gweithdrefnau ar gyfer cynnal a chadw ac atgyweirio, rheoliadau, gwerthoedd (e.e. preifateiddio cyflymder dros ddibynadwyedd neu gynwysoldeb), ac arferion defnyddwyr.
Mae angen ystyried yr holl elfennau hyn wrth ddylunio seilwaith presennol ac ôl-ffitio’r seilwaith presennol a chontractio consesiynau.
Seilwaith rhyng-gysylltiedig fertigol
Mae hefyd yn ddefnyddiol os deellir seilwaith fel rhywbeth sydd wedi’i gysylltu’n fertigol.
Mae gan seilwaith raddfa neu bellter gorau posibl y maent yn cysylltu lleoliadau â hwy orau.
Mae cynllunio’n ymwneud â gwneud moddau cynaliadwy yn ddiofyn ar y raddfa briodol a’r rhyng-gysylltiadau rhwng graddfeydd mor ddi-dor â phosibl.
Mae hyn yn golygu:
- Cerdded, beicio a micro-symudedd (e.e. e-sgwteri) yn ddiofyn ar raddfa’r gymdogaeth
- E-fws, rheilffordd drefol, rhannu ceir ar raddfa’r ddinas
- Rhannu trenau a cheir rhwng dinasoedd/rhanbarthau ac i Loegr
- Cysoni amserlenni a thocynnau integredig rhwng gwahanol wasanaethau yn ogystal â sicrhau parcio diogel, cyfleus a rhad ar gyfer beiciau a micro-symudedd mewn arosfannau trafnidiaeth gyhoeddus.
Ar gyfer cludo nwyddau, blaenoriaethu ‘canolfannau’ cydgrynhoi (o loceri/mannau codi i ganolfannau dosbarthu dinasoedd) yn ogystal â darparu e-feiciau (cymdogaeth) a faniau trydan (trefol) a chadw cerbydau nwyddau trwm allan o ddatblygiadau ac aneddiadau dwysedd uchel gymaint â phosibl
Seilwaith wedi’i gysylltu’n llorweddol
Nid yw seilwaith trafnidiaeth yn gweithredu mewn gwactod. Maent yn dibynnu fwyfwy ar seilwaith trydan a digidol, ac mae capasiti’r grid yn aml yn gyfyngiad sylweddol, yn enwedig pan mae cyfleusterau gwefru wedi’u clystyru’n ofodol (e.e. canolfannau e-symudedd cymdogaeth, depos bysiau neu gerbydau masnachol).
Mae angen integreiddio’r gwaith o gynllunio trafnidiaeth, trydan a seilwaith digidol yn llawn. Mae angen integreiddio hefyd â dulliau cynllunio trefol/defnydd tir/gofal iechyd.
Er enghraifft, hyd yn oed os yw’n gysylltiedig â thrafnidiaeth gyhoeddus, mae adeiladu ysbytai newydd ar gyrion trefi yn tueddu i gynyddu dibyniaeth ar geir ac yn cynyddu rhwystrau o ran hygyrchedd i lawer o aelwydydd difreintiedig ac agored i niwed.
Mae cysylltu dulliau cynllunio/datblygu seilwaith â strategaeth economaidd ofodol ranbarthol a chenedlaethol yn bwysig ar bob graddfa ofodol, ond yn enwedig gyda seilwaith ar raddfa fawr fel porthladdoedd a meysydd awyr. Fodd bynnag, mae’n bosibl y bydd seilwaith o’r fath sydd wedi’u hehangu neu eu hadeiladu hefyd yn cael eu gadael ar eu hôl yn y tymor canolig gan fod eu dwysedd carbon yn anghydnaws â’r angen am dorri allyriadau CO2 yn fawr.
Diben ac amser defnyddio
Mae cynllunio seilwaith trafnidiaeth yn parhau i ganolbwyntio gormod ar gymudo a’r oriau brig traddodiadol.
Er mwyn i seilwaith trafnidiaeth helpu i wireddu agenda llesiant, rhaid rhoi mwy o bwyslais ar ystod eang o resymau pam mae pobl yn mynd allan, yn enwedig y rhai y gwyddom eu bod yn gwella lles goddrychol fwyaf, megis cwrdd â ffrindiau/perthnasau, ymgymryd â gweithgareddau hamdden, crefydd/ysbrydolrwydd, ymarfer corff, iechyd.
Mae hyn hefyd yn golygu ystyried rhythmau dyddiol ac wythnosol anghenion symudedd a sut y mae’r ddarpariaeth seilwaith yn darparu ar gyfer y rheini; efallai y bydd angen ailystyried y ddarpariaeth trafnidiaeth gyhoeddus a datblygu neu wella seilwaith ar gyfer symudedd cymunedol/a rennir.
Wedi’i wahaniaethu’n diriogaethol
Nid yw datblygu a chynllunio seilwaith trafnidiaeth yn digwydd ar lechen wag, a bydd yr hyn sy’n briodol ac yn gweithio yn wahanol ar draws gwahanol rannau o Gymru.
Felly, mae dulliau aml-radd o gynllunio a datblygu seilwaith (trafnidiaeth) lle mae cymunedau lleol yn chwarae rôl ‘i fyny’r afon’ yn hanfodol.
Gwella llesiant
Mae’r uchod yn safbwynt ar seilwaith trafnidiaeth y gellir ei ddefnyddio i nodi arfer da presennol a blaenoriaethau newydd ar gyfer y dyfodol (agos).
Mae gwneud hyn ar gyfer pob un o’r 10 amcan y tu hwnt i’r ddogfen hon. At ddibenion enghreifftiol, rhoddir sylw i’r amcan cyntaf ar ofal iechyd:
- Un enghraifft o arfer da sy’n bodoli eisoes yw bod cyfleusterau gofal iechyd fel arfer yn cael llawer o sylw wrth gynllunio seilwaith trafnidiaeth, gan gynnwys trefnu llwybrau ac amserlennu gwasanaethau trafnidiaeth gyhoeddus. Fodd bynnag, gellid gwneud mwy mewn llawer o amgylchiadau, yn enwedig i leihau rhwystrau (e.e. amseroedd teithio hir, trosglwyddiadau, lefelau prisiau, gwybodaeth annigonol, eithrio o dalu’n ddigidol) ar gyfer unigolion difreintiedig/agored i niwed sy’n sâl. Bydd yr ymyriadau gofynnol yn amrywio ar draws lleoliadau a grwpiau, sy’n golygu bod dylunio a chynllunio cyfranogol lleol yn hanfodol a bod yn rhaid eu galluogi. Gellid cysylltu cyfleusterau newydd mawr (e.e. ysbytai) â thrafnidiaeth bysiau sy’n cludo’n gyflym (BRT) i nodau canolog mewn rhwydweithiau trafnidiaeth gyhoeddus presennol.
- Mae cyfleusterau gofal iechyd, fel lleoliadau sy’n denu llawer o draffig, yn lleoliadau lle gall datblygu a gweithredu seilwaith chwarae rhan yn y gwaith o feithrin ymddygiad symudedd cynaliadwy. Mae hyn fel arfer yn gofyn am feddwl am becynnau o nifer o ymyriadau. Er enghraifft, gall cyfleusterau ddod yn safleoedd lle gellir canolbwyntio seilwaith gwefru cyhoeddus ar gyfer e-symudedd (a bydd cyfyngiadau ar gapasiti’r grid yn aml yn gyfyngedig), gan gynnig gwerth ymarferol gwirioneddol i weithwyr ac ymwelwyr. Gellir rhoi cymhellion i ddefnyddwyr y seilwaith gwefru (e.e. parcio ger y fynedfa) ac eithrio cyfyngiadau ar barcio ar gyfer cerbydau sy’n cael eu pweru gan danwydd ffosil (e.e. tariffau is/sero). Gall datblygu a rheoli seilwaith gael ei becynnu i wella effeithiolrwydd.
- Mae darparu gwasanaethau gofal iechyd hefyd yn creu traffig cerbydau proffesiynol/masnachol sylweddol. Gellid annog y defnydd o e-symudedd mewn ambiwlansys, cerbydau gan nyrsys teithio a gweithwyr gofal, a cherbydau dosbarthu, yn rhannol i arwain drwy esiampl, drwy gymorth ar gyfer seilwaith gwefru a seilwaith cerbydau i’r grid (V2G).
- Gellir lleddfu’r pwysau ar wasanaethau gofal iechyd drwy fuddsoddi mewn atal afiechyd. Mae gan fuddsoddi mewn seilwaith diogel, cyfleus ac eang ar gyfer beicio, cerdded a micro-symudedd rôl i’w chwarae mewn atal, ac felly mae’n anuniongyrchol berthnasol i wireddu’r amcan cyntaf yn y tymor hwy.
Mae’r enghraifft fer hon yn dangos bod datblygu, cynllunio a gweithredu seilwaith, gan ganolbwyntio ar ofal iechyd, hefyd yn cyfrannu at wireddu amcanion eraill, yn enwedig gwasanaethau i bobl sy’n agored i niwed, dileu anghydraddoldeb a chynnwys ymateb i’r argyfwng hinsawdd mewn systemau trafnidiaeth.